GỬI MẸ

Trên đời chẳng ai lo cho ta bằng mẹCũng chẳng ai ta làm khổ nhiều như mẹ của taMẹ ơi nếu con được sống lại tuổi thơCon sẽ chẳng bao giờ mải chơi trốn họcĐứa con trai nhiều lỗi lầm ương ngạnhSẽ chẳng bao giờ làm mẹ xót xa Ước mẹ trẻ hoài như buổi mới gặp chaƯớc con được sống suốt đời bên mẹMẹ muốn ăn cá thu con chẳng nề xuống bểChẳng ngại lên ngàn kiếm đọt măng mai Mẹ vui vẻ gánh lấy phần khó nhọcViệc cơ quan, việc Đảng, việc nhàĐánh Pháp năm xưa, đánh Mỹ bây giờQuen vất vả, mẹ quản gì sương nắngĐêm nay mẹ nằm rừng xa gió lạnhMẹ nghỉ chưa hay đã thức rồi?Suốt cuộc đời chưa có lúc nghỉ ngơiNghĩ thương mẹ, giận quân thù quá đỗi Lo trước mọi điều, mẹ thường ít nóiMắt tin yêu nhìn thấu tận đường xaMọi giả dối quanh co mọi tàn bạo hận thùĐều nát vụn trước ánh nhìn của mẹ Dẫu cuộc đời là con đường dài thếCon sẽ đi qua mọi đèo dốc chông gaiBằng đôi chân của mẹ, mẹ ơi. Lưu Quang Vũ

Minh họa sưu tầm

LỜI BÌNH

Bài thơ gồm hai mươi bảy câu thơ tự do phóng khoáng, nhiều cung bậc cảm xúc, ngôn ngữ thơ bình dị nhưng ý nghĩa sâu sắc khiến lòng người rung động. Những câu mở đầu nêu lên một chân lý hiển nhiên tự ngàn đời nhưng không phải ai cũng nhận ra: "Trên đời chẳng ai lo cho ta bằng mẹ". Đứa con là món quà vô giá mà cuộc đời ban tặng nên có người mẹ nào lại không yêu thương, nuôi dưỡng, chăm lo cho con mình? Điều mới mẻ nữa tác giả nêu trong câu thơ tiếp lại là một phản đề, một chân lý không phải người con nào cũng dám thừa nhận: "Cũng chẳng ai ta làm khổ nhiều như mẹ của ta".

Thực tế, có ai yêu thương con bằng mẹ và có ai thương yêu mẹ bằng con? Nhưng tuổi trẻ vốn dại khờ, bồng bột, tác giả tự nhận mình là đứa con làm mẹ lo lắng, buồn nhiều nhất. Có lẽ do con trai hiếu động, thích làm theo ý mình? Hay bởi lòng mẹ mênh mông, dạt dào, bao dung như biển lớn? Hai câu thơ trên bình dị như không một chút dụng công nghệ thuật nhưng chạm tới trái tim người đọc bởi sự chân thành và sâu sắc đã khái quát lên những thông điệp cô đọng nhất của mối quan hệ mẹ - con trong mỗi gia đình. Hiểu rõ được điều ấy, chủ thể trữ tình nhận lỗi với mẹ, tự trách mình đã làm nhiều việc sai trái, hành động nông nổi, “ương ngạnh”, "mải chơi trốn học", mắc "nhiều lỗi lầm" khiến mẹ buồn phiền.

Tuổi trẻ giàu khát vọng và ước mơ nhưng giờ đây người con chẳng ước gì cho cá nhân mình mà chỉ nghĩ đến mẹ: “Ước mẹ trẻ hoài như hồi mới gặp cha" để cho con "được sống suốt đời bên mẹ". Không những thế, phần thơ còn nêu lên giả định: "Mẹ muốn ăn cá thu con chẳng nề xuống bể/ Chẳng ngại lên ngàn kiếm đọt măng mai". Hai hình ảnh thơ "chẳng nề/ xuống bể" và "chẳng ngại/ lên ngàn" đối nhau cân chỉnh cho thấy tấm lòng hiếu nghĩa và sự quan tâm chân thật của người con trai mong báo đáp một phần ân tình của mẹ. Bao năm tháng gần gũi, người con thấu hiểu: "Mẹ vui vẻ gánh lấy phần khó nhọc/ Việc cơ quan, việc Đảng, việc nhà". Đất nước, quê hương nhờ có những người có tầm nhìn và đảm đang như mẹ, biết dự liệu: "Lo trước mọi điều... mắt thấu tận đường xa" và "quen vất vả chẳng quản gì sương nắng" nên "Đánh Pháp năm xưa, đánh Mỹ bây giờ", nhân dân ta mới giành được thắng lợi hoàn toàn.

Dẫu cuộc sống có phức tạp thì: "Mọi giả dối quanh co mọi tàn bạo hận thù/ Đều nát vụn trước ánh nhìn của mẹ". Bài thơ kết thúc bằng lời tâm nguyện: "Dẫu cuộc đời là con đường dài thế/ Con sẽ đi qua mọi đèo dốc chông gai/ Bằng đôi chân của mẹ, mẹ ơi!". Dấu chấm cảm khép lại bài thơ hàm chứa biết bao cảm xúc. Mẹ là ngọn lửa luôn cháy sáng hết mình để tiếp thêm năng lượng cho các con. Đây cũng là lời tác giả tâm niệm với bản thân: Giữ gìn truyền thống của gia đình, đi tiếp con đường mẹ cha đã đi. Những câu này quyết không phải là lời hứa suông. Thực tế cả cuộc đời trải bao gian lao sóng gió mà vinh quang của Lưu Quang Vũ đã là minh chứng hùng hồn cho lời tự hứa ấy. Hơn nửa thế kỷ đã qua nhưng giá trị thẩm mỹ và nhân văn của bài thơ vẫn rất mới mẻ. Cùng nhiều nhà thơ khác, Lưu Quang Vũ đã góp phần đáng kể xây nên tượng đài Mẹ Việt Nam "Anh hùng bất khuất, trung hậu, đảm đang".

THÁI DŨNG